Ceza hukukunda bazı suçlar için yer verilmiş olan etkin pişmanlık ve ceza indirimi tanımı ve hükümleri nelerdir, hangi suçlarda uygulanabilir, şüpheli veya sanığın etkin pişmanlığı kabul etmesi gerekli midir? Bu gibi soruların cevabını kısaca açıklamaya çalışacağız.
Etkin pişmanlık tanımı; kanunda yer alan bir suç işlendikten sonra o suç nedeniyle pişman olunması veya suçun haber alınmadan önce veya sonra ilgili makamlara bildirilmesi, bu konuda pişmanlık gösterilmesi veya bir kısım suçlar açısından başka suçların engellenmesine yönelik beyanlarda bulunulması, varsa zararın giderilmesi gibi bir takım unsurları içinde bulunduran ve mahkemece ceza indirimi veya cezasızlık sebebi olabilen bir hukuki kavramdır.
Türk Ceza Kanununda etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabildiği suçlar şöyledir: Organ veya doku ticareti, Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, Hileli iflâs, uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak, uyuşturucu ticareti, Parada sahtecilik, Suç işlemek amacıyla örgüt kurma, Banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, Zimmet, Rüşvet, İftira, Yalan tanıklık, Hükümlü veya tutuklunun kaçması.
Etkin pişmanlık hükümlerinden ne zamana kadar faydalanılabilir?
Kanunda yer alan etkin pişmanlık hükümlerinde kovuşturma aşamasında hüküm verilmeden önceye kadar etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanabileceği belirtilmektedir. Buradaki hüküm kavramının esas hakkındaki karar olduğunu anlıyoruz. Ancak istinaf yargı yolunun açılması ile birlikte Bölge Adliye Mahkemeleri de, ilk derece mahkemesinin kararını kaldırarak yeniden hüküm verme yetkisi bulunmaktadır. Bu anlamda Yargıtay'ın böyle bir yetkisi olmadığından, buradaki hüküm kavramının Bölge Adliye Mahkemesi kararına kadar olduğu kanaatindeyiz.
Şüphelinin veya sanığın etkin pişmanlığı açıkça kabul etmesi gerekli midir?
TCK'da yer alan pek çok etkin pişmanlık hükümlerinde şüpheli veya sanığın hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumundaki gibi açık bir kabul beyanı gerekliliğine yer vermemiştir. Yani etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanmak için açıkça pişmanlık gösterilmesi veya suçun kabul edilmesi yasal bir zorunluluk değildir. Burada önemli olan ilgili birimlere verilen bilgilerin etkin pişmanlık hükümlerine göre değerlendirilip değerlendirilmeyeceğidir. Yani, soruşturma aşamasında savcılığın, kovuşturma aşamasında mahkemenin verilen bilgilerin, ilgili suç kapsamında etkin pişmanlık hükümlerine girip girmeyeceğini değerlendirmesi gerekir.
Cezasızlık nedeni veya ceza indirim halleri nasıldır?
Etkin pişmanlık hükümlerinden, pek çok suç yönünden ilgili makamların suçu haber almasından önce faydalanılması halinde kişi hakkında cezaya hükmolunmaz. Bazı suçlar yönünden soruşturma açılıp da kovuşturma başlamadan önce etkin pişmanlıkta bulunması halinde cezada indirim yapılır. Yine kovuşturma başladıktan sonra etkin pişmanlıktan yararlanılması halinde, cezada indirim yapılmakla birlikte bu indirim soruşturma aşamasındaki indirimden daha az olmaktadır.
Örnek olarak;
1- Örgüt Üyeliği Suçu (Madde 221)
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu nedeniyle soruşturmaya başlanmadan ve örgütün amacı doğrultusunda suç işlenmeden önce, örgütü dağıtan veya verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını sağlayan kurucu veya yöneticiler hakkında cezaya hükmolunmaz.
Örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmeden yakalanan örgüt üyesinin, pişmanlık duyarak örgütün dağılmasını veya mensuplarının yakalanmasını sağlamaya elverişli bilgi vermesi halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
Suç işlemek amacıyla örgüt kuran, yöneten veya örgüte üye olan ya da üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen veya örgüte bilerek ve isteyerek yardım eden kişinin, gönüllü olarak teslim olup, örgütün yapısı ve faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili bilgi vermesi halinde, hakkında örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. Kişinin bu bilgileri yakalandıktan sonra vermesi halinde, hakkında bu suçtan dolayı verilecek cezada üçte birden dörtte üçe kadar indirim yapılır.
Görüldüğü üzere, ilgili hükümlerde açık bir etkin pişmanlık kabul beyanı aranmamış, kişinin örgütün yapısı ve faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar hakkında bilgi vermesi cezasızlık veya cezada indirim sebebi yapılabilmektedir.
2-Hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflâs, taksirli iflâs (Madde 168)
Hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflâs, taksirli iflâs suçları tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.
Etkin pişmanlığın kovuşturma başladıktan sonra ve fakat hüküm verilmezden önce gösterilmesi halinde, verilecek cezanın yarısına kadarı indirilir.
Yağma suçundan dolayı etkin pişmanlık gösteren kişiye verilecek cezanın, birinci fıkraya giren hallerde yarısına, ikinci fıkraya giren hallerde üçte birine kadarı indirilir.
Görüldüğü üzere burada ise zararın aynen giderilmesi şartı ile etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabileceği belirtilmiş, suç tamamlanmış olduğundan cezasızlık halinden ziyade yalnızca cezada indirim yapılacağı yer almıştır.
Etkin pişmanlık ve ceza indirimi hükümleri görüleceği üzere pek çok suç açısından farklılık göstermekte olup, bir suça karışması veya suç iddiası ile karşı karşıya kalan kişinin bu hükümlerden faydalanıp faydalanamayacağı konusunun uzman bir avukat ile incelenmesinde fayda olacaktır.
Etkin pişmanlık ve ceza indirimi nedir?