Ceza hukukunda genel ve özel af, Türk Ceza Kanunu 65. maddesinde düzenlenmiştir. Af çıkarmaya yetkili merciler ise Anayasa'nın 87. ve 104. maddesi ile belirtilmiştir.
Türk Ceza Kanununa göre af, genel ve özel af olarak ikiye ayrılmaktadır.
Genel Af
Genel af belirli bir suç hakkında veya bir suçtan hüküm giymiş tüm kişilerin yararlanacağı şekilde cezayı ve davayı ortadan kaldırılmasına ilişkin düzenleme yapılmasıdır.
Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar. Yani kişi hakkında affa uğrayan suç nedeniyle bir ceza soruşturması veya davası mevcutsa derhal düşme kararı verilir; tutukluluk hali mevcutsa sanık tahliye edilir. Eğer hüküm giymiş ve hükümlü olarak ceza çekiyor ise de yine cezanın tüm neticeleri sicilinden silinerek tahliye edilir.
Genel af, Anayasa'nın 87. madddesine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile çıkarılabilir.
Özel Af
Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir. Özel afta genel af gibi ceza sicilden silinmez, yalnızca cezanın çektirilmesi azaltılabilir veya kaldırılabilir.
Özel af da yine aynı şekilde, Anayasa'nın 87. madddesine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile çıkarılabilir.
Yine Anayasa 104. maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı da sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.
Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen etkisini devam ettirir.
Şu an gündemde af var mı?
Ülkemizde sürekli olarak bir af gündeme gelmekle birlikte, bu gündemin sebebinin şimdiye kadar çok fazla af düzenlemesi yapılması nedeniyledir. Hükümet tarafından gündeme getirilen yargı paketlerinde bir aftan ziyade denetimli serbestlik hakkında düzenleme yapılacağı değerlendirilmektedir. Bu şekilde aslında pek çok suç yönünden hükmolunan cezadan çok daha az ceza yatacağı anlamına gelmektedir.
Hangi suçlar yönünden bir düzenleme yapılacağı tahmin edilmemekle birlikte, ülkemizdeki davaların pek çoğundaki adaletsiz kararlar nedeniyle haksız cezaların verildiği göz önünde tutularak hakkaniyetli ve adaletli bir düzenleme yapılması gerektiği kanaatindeyiz. Ancak, bu durumun geleceğine yönelik olarak da, hukukun eksiksiz ve tarafsız olarak uygulanması ile aflara ihtiyaç duyulmaması temennimizdir.
Ceza Hukukunda Genel ve Özel Af