Türk Ceza Kanunu dışında Vergi Usul Kanununda yer alan ve karşılığında hapis cezası öngören suçlardan defter ve belge ibraz etmeme suçu ve unsurlarını inceleyeceğiz.
Vergi Usul Kanunun 359/a-2 maddesinde "Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, bu fıkra hükmünün uygulanmasında gizleme olarak kabul edilir. Gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge ise, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgedir."
Vergi Usul Kanuna göre defter tutmakla yükümlü olanlar tutukları bu defter ve belgeleri tuttukları yılı takip eden takvim yılından başlamak üzere 5 yıl süre ile muhafaza etmekle sorumludurlar.
Vergi incelemeleri, esas itibariyle incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılır. İş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkansız olur veya mükellef ve vergi sorumluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde incelemeye tabi olanın lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenilir.
Yani defter ve belgelerin vergi mükellefinden istenmesi için; incelemenin işyerinde yapılmamasını gerektiren zorunlu hallerin bulunması gerekmektedir. Bu hallerde mükelleflerden defter ve belgelerin istenmesi de belli tebligat usullerine göre yapılmaktadır.
Tebligat
Vergi dairesi ibrazını istediği belgelere ilişkin mükellefe belli bir sürede ibraz etmesi için yazı tebligatı yapmak zorundadır.
Tebligat, mükellefin bilinen adreslerine öncelikle aşağıdaki sıraya göre yapılır:
1. Mükellef tarafından işe başlamada veya adres değişikliğinde bildirilen işyeri adresleri, 2. Yoklama fişinde veya ilgilinin imzası bulunmak şartıyla yetkili memurlar tarafından bir tutanakla tespit edilen işyeri adresleri,
3. Adres kayıt sisteminde bulunan yerleşim yeri adresi.
İşyeri adresinde tebliğ yapılacak olanların bu adresinde bulunamaması, işin bırakılması veya işin bırakılmış addolunması hallerinde tebliğ, gerçek kişilerde kendisinin, tüzel kişilerde bunların başkan, müdür veya kanuni temsilcilerinden birinin, tüzel kişiliği olmayan teşekküllerde ise bunları idare edenler veya varsa temsilcilerinden herhangi birinin adres kayıt sisteminde bulunan yerleşim yeri adresinde yapılır.
Adrese tebliğe çıkılan hallerde, tebliğ yapılacak kişinin adresinde bulunamaması durumunda (Bulunamama durumu o adresten geçici ayrılmaları da kapsar.) durum, posta memuru tarafından tebliğ alındısı üzerine şerh ve imza edilerek, tebliğ evrakı gönderildiği idareye iade edilir. Bunun üzerine tebliği çıkaran merci tarafından tayin olunacak münasip bir süre sonra yeniden tebliğ çıkarılır. İkinci defa çıkarılan tebliğ evrakı da aynı sebeplerle tebliğ edilemezse, tebliğ evrakının gönderildiği idareden alınabileceği şerhini içeren bir pusula kapıya yapıştırılır. Bu durum, posta memuru tarafından tebliğ alındısı üzerine şerh ve imza edilerek, tebliğ evrakı, gönderildiği idareye iade edilir. Tebliğ evrakının pusulanın yapıştırıldığı tarihten itibaren on beş gün içerisinde muhatabı tarafından alınması hâlinde alındığı günde, bu süre içerisinde alınmaması hâlinde ise on beşinci günde tebliğ yapılmış sayılır.
Mücbir sebepler
Aşağıdaki hallerde ise defter ve belgelerin ibrazının mümkün olmaması nedeniyle ceza verilemez.
1. Vergi ödevlerinden her hangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
2. Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
3. Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;
4. Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısiyle defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması.
Görevli Mahkeme
Defter ve belgeleri ibraz etmeme suçuna ilişkin davalar Asliye Ceza Mahkemelerinde görülmekte olup, cezanın alt ve üst sınırı açısından bir avukata danışılması faydalı olacaktır.
Defter ve Belge İbraz Etmeme Suçu