4857 sayılı iş yasanının 41/1 maddesine göre haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla mesai veya fazla çalışma olarak tanımlanmaktadır. Fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi halinde açılan davalarda mahkemeler değişik oranlarda hakkaniyet indirimi uygulayabilmekte; bazı durumlarda ise bu indirim uygulanmamaktadır. Bu yazımızda hangi durumlarda hakkaniyet indirimi uygulanabildiğini, uygulanmadığında nedenlerini ve buna ilişkin hakkaniyet indirimi uygulanmaksızın kabul edilen davamızdaki iş mahkemesi kararını paylaşacağız.
Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Ücret bordrolarına ilişkin kurallar burada da geçerlidir. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir başka anlatımla bordronun sahteliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görülen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır.
Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları, delil niteliğindedir. Ancak, fazla çalışmanın bu tür yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tarafların dinletmiş oldukları tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dışında herkesçe bilinen genel bazı vakıalar da bu noktada göz önüne alınabilir. İşçinin fiilen yaptığı işin niteliği ve yoğunluğuna göre de fazla çalışma olup olmadığı araştırılmalıdır.
Fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tarafların dinletmiş oldukları tanık beyanlarına göre işçinin mesai saatleri belirlenerek fazla çalışma ücretleri hesaplanabilmektedir. Ancak tanık beyanlarına göre yapılan hesaplamalarda genellikle %20-30-40 oranlarında hakkaniyet indirimi uygulanabilmektedir.
Hemen belirtelim ki, fazla çalışma alacağından indirim yapılması konusunda yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu uygulama Yargıtay’ın yerleşik içtihatları ile benimsenmiştir. Yargıtay kararlarında istikrarlı olarak işçinin uzun süre aynı şekilde çalışmasının hayatın olağan akışına aykırı olacağı, işçinin izinli, mazeretli ve tatil günlerinde dinlenme hakkını kullanmadan yıllarca sürekli çalıştığının düşünülemeyeceği göz önüne alınarak hüküm altına alınan fazla çalışma alacağından dosya içeriğine uygun bir indirim yapılması gerektiği kabul edilmiştir.
Hakkaniyet indirimi yazılı delillerle fazla çalışma yapıldığının ispatlanması halinde uygulanmamaktadır. Örneğin işçinin parmak izi kayıtlarıyla giriş çıkışlarını gösterir kayıtlar veya puantaj kayıtları gibi yazılı delillerle hangi sürelerde işyerinde çalıştığı ispatlanabilmektedir. Bu gibi hallerde hakkaniyet indirimi uygulanmamaktadır.
Aşağıda yer alan davamızda da fazla çalışma ücretleri ödenmemesi nedeniyle işçi tarafından iş akdi feshedilmiş; fazla çalışma ücretleri puantaj kayıtları ile ispat edilmiş ve iş akdinin haklı nedenle feshedildiği belirlenerek kıdem tazminatının da ödenmesine karar verilmiştir:
"ANKARA BATI
.. İŞ MAHKEMESİ
ESAS NO : 2019/...
KARAR NO : 2021/...
HAKİM : ....
KATİP : ....
DAVACI : .....
VEKİLİ : Av. Feyzullah ALTAŞ
DAVALI : .... A.Ş.
VEKİLLERİ : ....
DAVA : Alacak (İşçi İle İşveren İlişkisinden Kaynaklanan)
DAVA TARİHİ : 30/11/2019
KARAR TARİHİ : 25/03/2021
...
Davacının fiilen çalıştığını puantaj kayıtları ile ispat ettiği, davalı tarafın karşılığını ödediğini kesin deliller ile ispat edemediği, davacı işçi tarafından ihtirazi kayıt ileri sürülmemiş imzalı ücret bordroları ayrık tutulmakla hesaplanan ve bilirkişinin miktarlarını belirlediği, fazla mesai ücret alacağının 41/2 maddesi gereğince, faizleriyle birlikte davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesine karar verilmiş , fazla mesainin yazılı deliller veya işyeri kayıtlarıyla ispat edilmesi nedeniyle takdiri indirim uygulanmamıştır.
...
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan nedenler ile;
1-Brüt 13.282,57 TL kıdem tazminatının akdin fesih tarihi olan 31/10/2019 tarihinden itibaren bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesine,
2-Brüt 8.636,66 TL fazla mesai ücreti alacağının 11/11/2019 tarihinden itibaren bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesine,
...karar verildi. 25/03/2021"
Fazla Mesai Ücretinde Hakkaniyet İndirimi