Fazla mesai ücretleri kanunen haftalık 45 saatin üzerinde yapılan çalışmalar için ödenen ve normal mesai saati ücretinin 1,5 katı saatlik ücret üzerinden ödenen ücrettir. Bu ücret pek çok işveren tarafından elden ödenmekte olup, fazla mesainin elden ödenmesi işçiye haklı fesih imkanı verdiği gibi, işveren için de eksik prim ödenmesi nedeniyle idari cezalarla karşı karşıya kalabilmektedir.
Ücret; İş Kanununda yer alan tanımı itibariyle bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. (md.32) Fazla çalışma ise, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Yani genel düzenleme gereğince haftalık 45 saate kadar olan çalışmalar fazla mesai kavramına girmemekte olup, sözleşme ile daha az çalışılacağı belirlenmişse 45 saate kadar olan çalışmalara ise fazla sürelerle çalışma denir.
İşveren işin düzenlemesini her gün için 7,5 saat çalışma şeklinde 6 güne yayabileceği gibi, hafta sonu çalışmasını kaldırıp 5 güne de yayma imkanı mevcuttur. Bu 45 saatlik süreye mola ve yemek süreleri dahil değildir.
İşçilere fazla mesai yaptırıldığı zamanlarda bu ücretin normal saaatlik ücretin 1,5 katı tutarında hesaplanarak, normal ücret gibi SGK'ya bildirilmesi ve priminin ödenmesi gerekmektedir.
Uygulamada görüldüğü üzere, pek çok işveren normal mesai ücretini bankaya yatırırken fazla mesai ücretlerini elden ödeyebilmektedir. Ancak bu durumda işçi hak kaybına uğramaktadır. Bunun yanında daha sonra açılabilecek bir davada işveren yönünden ödendiğinin ispatlanması ve kaç saat fazla mesai yapıldığının gösterilmesi zorlaşmaktadır. İşçi ücretleri kanuna uygun ödenmediğinden haklı fesih hakkı kazandığı gibi, işveren de usulsüzlük nedeniyle SGK ve İşkur tarafından önemli cezalarla karşılaşabilmektedir.
Fazla mesai çalışmalarının da bir sınırı olup, işveren kanuna uygun şekilde bu ücreti ödese dahi yıllık 270 saatten fazla mesai yaptıramaz. Bu saatten fazla mesai yapılması halinde angarya yasağı gereği işçi haklı nedenle yine iş akdini haklı nedenle feshedebilecektir.
Bu nedenle fazla mesainin elden ödenmesi ile işçiler doğrudan kıdem tazminatı hakkı elde edilebilmekte; işveren de hem tazminat davası hem de cezalarla karşılaşabilmektedir. Bu nedenle, işçi veya işverenseniz fazla mesai konusunda bir avukata danışmanız faydalı olacaktır.
Fazla Mesainin Elden Ödenmesi (Haklı Fesih Sebebi!)