676 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 74. maddesi ile 657 sayılı Kanunun 48. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendine "Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak.” hükmü eklenerek, devlet memurluğu için aranan şartlara güvenlik soruşturmasının olumlu sonuçlanması şartı getirilmiştir. Peki güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlanması halinde kişi ne yapabilir/hukuki hakları nelerdir?
Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması nedir?
2 Nisan 2000 tarihli ve 24018 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği"nde, kapsamı, yapacak makamları, hakkında güvenlik soruşturması yapılacak personeli, araştırılacak hususlar ve kurumlarca bu hususa ilişkin izlenmesi gereken yöntem detaylı olarak açıklanmıştır.
Yönetmelikte "Güvenlik Soruşturması" ve "Arşiv Araştırması" ayrı ayrı tanımlanmıştır :
Güvenlik Soruşturması : Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli sicil kaydının ve hakkında herhangi bir tahdit (sınırlama) olup olmadığının, yıkıcı ve bölücü faaliyetlerde bulunup bulunmadığının, ahlaki durumunun, yabancılar ile ilgisinin ve sır saklama yeteneğinin mevcut kayıtlardan ve yerinden araştırılmak suretiyle saptanması ve değerlendirilmesi.
Arşiv Araştırması : Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli sicil kaydının ve hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının mevcut kayıtlardan saptanması.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını, kamu kurum ve kuruluşlarının gizlilik dereceli birimlerinde çalışacak personel hakkında İl Emniyet Genel Müdürlükleri, müsteşar, genel müdür, vali, büyükelçi gibi üst düzey kadrolar için de Milli İstihbarat Teşkilatı yapmaktadır.
"Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği"nin 12 nci maddesine göre, isteminin yetkili kuruma ulaşmasından itibaren sonuçlar en geç 30 gün, güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 gün içinde neticelenmesi gerekmekte ise de, uygulamada bu sürelere maalesef uyulmadığı görülmektedir.
Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırmasının olumsuz sonuçlanması
Yukarıda ifade edilen usul ve sürelerde yapılan güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması sonucunda, hakkında araştırma yapılan kişinin memurluğa atanmaya uygun görülmemesi halinde, ilgiliye yazılı bir bildirim yapılmaktadır.
Yazılı bildirimde, ilgilinin güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırmasının olumsuz sonuçlandığı ve bu sonucun gerekçeleri yer alabilmekte veya gerekçesiz olarak sadece sonuç bildirilebilmektedir.
Dava niteliği ve açılış süresi
Kişiler, bu yazılı bildirimin kendisine tebliği tarihinden itibaren idari yargıda dava açma süresi olan altmış günlük süresi başlamaktadır. İdarenin yazılı bildiriminde herhangi bir gerekçe bulunmaması, görünen veya görünmeyen gerekçelerin hukuka aykırı olduğu iddiası ile idare mahkemesine açılacak davada, idarenin işleminin iptali ile hak kazanılan memurluğa atamanın yapılması talep edilmektedir. (Bknz. İdari davalar)
Davanın süresi
Dava süresi genel idari davalarla benzer şekilde, davanın görüldüğü mahkemenin yoğunluğu da gözetilerek bir yıl civarında sürebilmekle birlikte, idarenin işleminin açıkça hukuka aykırı olması ve acele durumlarda yürütmeyi durdurma talep edilerek, ulaşılmak istenen sonuca 1-2 ay gibi bir sürede ulaşma imkanı da bulunmaktadır. (Bknz. yürütmeyi durdurma)
Dava sonucu ve uygulama süresi
Mahkeme yürütmeyi durdurma ve/veya iptal kararı vermesi halinde, kişi hakkında tesis edilen işlem hiç meydana gelmemiş olacak ve kişinin memuriyete atanması için idarenin 30 gün içerisinde işlem tesis etmesi gerekecektir.
Sonuç olarak, hakkında güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış kişilerin haklarını arayabilmeleri için kendilerine yazılı bildirim yapıldığı tarihten itibaren hızlı bir şekilde hukuki süreci başlatmasında fayda olacaktır.
Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırmasının olumsuz sonuçlanması