Ceza hukukunda en çok karşılaşılan sorunlardan biri de uzun tutukluluk süreleridir. Tutuklama kararı Ceza Muhakemeleri Kanunu 101. madde uyarınca verilir. Kanunun devam eden maddelerinde ise tutukluluk sürelerinin azami sınırları belirtilmiştir. Tutuklu ile Hükümlü arasındaki farkları ilgili makalemizden okuyabilirsiniz.
Asliye Ceza Mahkemelerinde Tutukluluk Süreleri
Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde tutukluluk süresi en çok bir yıldır. Ancak bu süre, zorunlu hallerde gerekçeleri gösterilerek altı ay daha uzatılabilir.
Yani asliye ceza mahkemesi görevine giren işlerde tutukluluk süresi en çok 1,5 yıldır.
Ağır Ceza Mahkemelerinde Tutukluluk Süreleri
Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde (Bknz. Ağır Ceza Mahkemesi Görevleri), tutukluluk süresi en çok iki yıldır. Bu süre, zorunlu hallerde, gerekçesi gösterilerek uzatılabilir; uzatma süresi toplam üç yılı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlarda beş yılı geçemez.
Yani ağır ceza mahkemesi görevine giren işlerde ayrıca belirtilen suçlar dışında tutukluluk süresi en çok 5 yıl, belirtilen suçlar yönünden ise 7 yıldır.
Tutukluluk süresi en çok 7 yıl olan suçlara örnek şunlardır:
Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak, Düşmanla işbirliği yapmak, Devlete karşı savaşa tahrik, Anayasayı ihlal, Cumhurbaşkanına suikast ve fiilî saldırı, Yasama organına karşı suç, Hükûmete karşı suç, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyan, Silâhlı örgüt
Sürelerin uzatılması
Ceza Muhakemeleri Kanunu 102. maddesi uyarınca tutukluluk süreleri zorunlu hallerde, gerekçesi gösterilerek uzatılabilir.
***Buradan anlaşılması gereken olağan tutukluluk nedenlerinden ziyade zorunlu hal bulunduğuna ilişkin açık bir gerekçe gösterilmesidir.
Bahsi geçen uzatma kararları, Cumhuriyet savcısının, şüpheli veya sanık ile müdafiinin görüşleri alındıktan sonra verilir.
Tutukluluğun incelenmesi
Soruşturma evresinde şüphelinin tutukevinde bulunduğu süre içinde ve en geç otuzar günlük süreler itibarıyla tutukluluk hâlinin devamının gerekip gerekmeyeceği hususunda, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından 100 üncü madde hükümleri göz önünde bulundurularak, şüpheli veya müdafii dinlenilmek suretiyle karar verilir.
Tutukluluk durumunun incelenmesi, yukarıdaki fıkrada öngörülen süre içinde şüpheli tarafından da istenebilir.
Hâkim veya mahkeme, tutukevinde bulunan sanığın tutukluluk hâlinin devamının gerekip gerekmeyeceğine her oturumda veya koşullar gerektirdiğinde oturumlar arasında ya da birinci fıkrada öngörülen süre içinde de re'sen karar verir.
Terörle Mücadele Kanunu Çerçevesinde Tutukluluğun İncelenmesi
Tutukluluğun incelenmesi en geç, otuzar günlük sürelerle dosya üzerinden, doksanar günlük sürelerle kişi veya müdafi dinlenilmek suretiyle resen yapılır.
Tahliye Taleplerinin Değerlendirilmesi
Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında şüpheli veya sanık salıverilmesini isteyebilir.
Şüpheli veya sanığın tutukluluk hâlinin devamına veya salıverilmesine hâkim veya mahkemece karar verilir. Bu kararlara itiraz edilebilir.
Dosya bölge adliye mahkemesine veya Yargıtaya geldiğinde salıverilme istemi hakkındaki karar, bölge adliye mahkemesi veya Yargıtay ilgili dairesi veya Yargıtay Ceza Genel Kurulunca dosya üzerinde yapılacak incelemeden sonra verilir; bu karar re'sen de verilebilir.
Tutukluluk süreleri görüldüğü üzere mahkeme görevine göre değişmekte olup, tutukluluk itirazları, salıverilme istemleri, tutukluluğun değerlendirilmesi belli durumlara bağlanmış olup, tutukluluk halinin tedbir olmasının göz ardı edilmeyerek ilgili usul hükümlerine eksiksiz uyulması gerekmektedir. Zira, insanın en önemli haklarından biri olan özgürlüğü elinden alınmaktadır.